Czym jest stres i jak wpływa na nasze życie?
Stres to reakcja organizmu na wyzwania i zagrożenia, które możemy napotkać w życiu. Jest zjawiskiem naturalnym, ewolucyjnie powiązanym z przetrwaniem, ale w czasach współczesnych coraz częściej staje się problemem zdrowotnym. W kontekście psychologicznym stres wpływa nie tylko na nasze zdrowie fizyczne, ale także na dobrostan emocjonalny i zdolność do radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami. Artykuł, który czytasz, przybliży, czym jest stres, jak się przejawia oraz jakie ma znaczenie dla człowieka z perspektywy psychologii.
Czym jest STRES?
Stres jest reakcją organizmu na sytuacje, które odbierane są jako wyzwania, zagrożenia lub zmiany wymagające przystosowania. Jest to odpowiedź na bodźce, które wykraczają poza możliwości kontroli, co wywołuje reakcję "walki lub ucieczki" (ang. fight or flight) lub "zamrożenia". Z punktu widzenia biologii stres aktywuje oś HPA (podwzgórze-przysadka-nadnercza), co prowadzi do uwolnienia hormonów stresu, takich jak kortyzol i adrenalina, które przygotowują organizm na stawienie czoła wyzwaniu - biologicznie- przetrwaniu.
Stres w psychologii
Z perspektywy psychologicznej stres to stan emocjonalny wynikający z postrzeganego braku równowagi pomiędzy wymaganiami środowiska a możliwościami poradzenia sobie z nimi przez człowieka. W psychologii wyróżnia się kilka rodzajów stresu:
Eustres – to „pozytywny stres” mobilizujący organizm do działania. Wywołuje go często wyzwanie, które choć trudne, jest w naszym zasięgu. Może to być sytuacja wymagająca pewnej dawki adrenaliny, jak prezentacja przed grupą osób, rozmowa kwalifikacyjna czy pierwsze dni na nowym stanowisku. Eustres zwiększa koncentrację, motywację oraz ogólną wydajność.
Distres – „negatywny stres” to ten, który przekracza nasze możliwości adaptacyjne. Distres jest stanem, w którym czujemy przytłoczenie sytuacją i pojawia się poczucie braku kontroli. Może być wywołany długotrwałymi problemami w pracy, trudnościami rodzinnymi czy obciążeniem finansowym.
Stres traumatyczny – związany z wydarzeniami o bardzo wysokim ładunku emocjonalnym, które mogą prowadzić do zaburzeń takich jak zespół stresu pourazowego (PTSD). Przykłady obejmują poważne wypadki, doświadczanie przemocy lub bycie świadkiem traumatycznego wydarzenia.
Stres w modelu Lazarusa i Folkmana
Model stresu zaproponowany przez Richarda Lazarusa i Susan Folkman kładzie nacisk na interakcję między jednostką a środowiskiem. Według tej teorii stres pojawia się w momencie, gdy człowiek ocenia sytuację jako zagrażającą lub przekraczającą jego zasoby. Proces ten dzieli się na dwie fazy:
- Ocena pierwotna – osoba analizuje sytuację i ocenia, czy jest ona zagrożeniem dla jej dobrostanu.
- Ocena wtórna – człowiek ocenia swoje zasoby i zdolności, aby poradzić sobie z danym wyzwaniem. Jeśli zasoby są wystarczające, stres może być mniejszy; jeśli nie, poziom stresu rośnie.
Skutki stresu psychologicznego
Długotrwały stres może mieć wiele negatywnych skutków, zarówno dla zdrowia fizycznego, jak i psychicznego. Oto kilka najczęstszych konsekwencji:
- Problemy emocjonalne – Stres może prowadzić do lęków, frustracji, uczucia przytłoczenia oraz poczucia bezradności.
- Zmiany behawioralne – Pod wpływem stresu osoby mogą zmieniać swoje nawyki, takie jak jedzenie, sen czy używanie substancji. Niektóre osoby w stresie, aby regulować emocje, stosują niezdrowe nawyki- palą papierosy, piją alkohol lub jedzą niezdrowe jedzenie.
- Wpływ na zdrowie psychiczne – Długotrwały stres może prowadzić do zaburzeń takich jak depresja, lęki oraz zaburzenia snu. Osoby cierpiące na chroniczny stres mogą doświadczać problemów z koncentracją, a także zwiększonej drażliwości.
- Wpływ na zdrowie fizyczne – Stres prowadzi do podniesienia poziomu kortyzolu we krwi, co zwiększa ryzyko chorób serca, otyłości, cukrzycy oraz problemów trawiennych.
Jak radzić sobie ze stresem?
Istnieje wiele sposobów radzenia sobie ze stresem, a psychologia oferuje kilka podejść pomocnych w codziennym zarządzaniu napięciem:
- Techniki relaksacyjne: Medytacja, ćwiczenia oddechowe, joga i inne techniki relaksacyjne pomagają redukować napięcie fizyczne i psychiczne.
- Wsparcie społeczne: Rozmowa z bliskimi może pomóc wyrazić emocje i znaleźć wsparcie, co jest kluczowe w redukcji poziomu stresu.
- Aktywność fizyczna: Regularne ćwiczenia pomagają w uwalnianiu endorfin, które naturalnie obniżają poziom stresu.
- Kognitywne techniki behawioralne (CBT): Psychoterapia CBT pomaga w rozpoznaniu negatywnych myśli i nauce ich zamiany na bardziej konstruktywne.
- Planowanie i organizacja: Skuteczne zarządzanie czasem i tworzenie planu dnia mogą zmniejszyć poczucie przytłoczenia obowiązkami.
- Wizyta u specjalisty. Kiedy nasze reagowanie na stres jest nieadaptacyjne - dostrzegamy u siebie zmianę zachowań - pora na wizytę u specjalisty - psychologa, psychiatry, neurologa.
Stres jako przestroga i szansa
Stres może pełnić funkcję ostrzegawczą, sygnalizując potrzebę zmiany stylu życia lub dostosowania podejścia do wyzwań. Z perspektywy psychologicznej stres jest ważnym sygnałem, który może motywować do wprowadzenia zmian oraz rozwoju osobistego. Przeciwdziałanie długotrwałemu stresowi oraz zrozumienie jego mechanizmów może nie tylko poprawić jakość życia, ale także wpłynąć pozytywnie na nasze zdrowie psychiczne i fizyczne.
W dzisiejszych czasach znajomość strategii radzenia sobie ze stresem jest kluczowa, by żyć zdrowiej i z większym spokojem. Psychologia oferuje skuteczne narzędzia i techniki, które mogą pomóc każdemu z nas zarządzać stresem w sposób bardziej świadomy i kontrolowany.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz